Mają śródziemnomorski albo południowoamerykański rodowód. Przyrządzane są z bakłażanów, awokado, czarnych i zielonych oliwek, bazylii, wędzonej ikry ryb. Na oliwie, z dodatkiem miąższu pieczywa, soku cytryny, kaparów, czosnku, pietruszki, pomidorów, a nawet orzeszków pinii. Podawane jako przystawki albo dodatki do mięs, warzyw, pieczywa, placków typu tortilla.

Włoskie pesto i caponata, prowansalska tapenada, meksykańska guacamole oraz greckie tzatziki, melitzanosaláta i taramosaláta to najsłynniejsze pasty. Niektóre tak silnie kojarzone są z tradycją kulinarną danego regionu świata, że pojawiają się w pierwszej piątce skojarzeń z wybraną kuchnią.

Caponata
Jest rodzajem przekąski, którą podaje się najczęściej w temperaturze pokojowej. Caponata wywodzi się z Włoch – z sycylijskiej tradycji kulinarnej. To gęsta pasta z utartych i podsmażonych na oliwie bakłażanów. Zgodnie z tradycyjnym przepisem przekąskę przyrządza się z dodatkiem rozdrobnionych warzyw: oliwek, selera naciowego, papryki, cebuli, pomidorów, a także kaparów. Caponata, która jest aromatycznym i smakowitym dodatkiem, serwowana jest zazwyczaj z pieczywem.

Melitzanosaláta
Melitzanosaláta to jedna z bardziej znanych przystawek w kuchni greckiej, zwanych mezédes. Należą do nich m.in. wszelkie pasty z warzyw, wędzonej ikry i miąższu pieczywa. Zgodnie z tradycyjnym przepisem przygotowuje się ją z upieczonych rozdrobnionych bakłażanów, które uciera się z oliwą i jogurtem, a następnie dodaje czosnek, cebulę i natkę pietruszki. Tę grecką przystawkę podawać należy z pieczywem.

Taramosaláta
Taramosaláta to specjał znany w Grecji, Turcji i na Cyprze. W Rumunii występuje pod nazwą salata de icre. Pasta przyrządzana jest według tradycyjnego przepisu z wędzonej ikry dorsza, rozdrobnionego miąższu pieczywa, utartych gotowanych ziemniaków, soku z cytryny i oliwy. Taramosaláta – w zależności od użytych dodatków – ma barwę jasnokremową albo różowawą. Podawana jest do pieczywa. Wyśmienicie smakuje również jako dodatek do surowych warzyw.

Tapenade
Tapenade to specjał rodem z Prowansji, znany w Polsce również pod nazwą tapenada. To aromatyczna pasta, przyrządzana według tradycyjnego przepisu z rozdrobnionych oliwek (zielonych albo czarnych) oraz kaparów, z dodatkiem świeżego czosnku, pieprzu, ziół prowansalskich i oliwy. Do tapenady dodaje się także drobno posiekane filety anchois. Tę aromatyczną pastę serwuje się do pieczywa, a także doprawia nią sosy.

Pesto
Pod pojęciem pesto kryją się włoskie pikantne ziołowe pasty, które charakteryzują się gęstą konsystencją i wyrazistym aromatem. Najbardziej klasyczna odmiana to pesto alla genovese, sporządzane ze świeżej bazylii, oliwy, palonych orzeszków pinii, soli i sera pecorino. Równie popularne jest pesto rosso, przygotowywane z suszonych pomidorów, peperoncini, oliwy i soli. Innymi składnikami past tego typu są m.in. czosnek, rukola, ziarna słonecznika oraz parmezan. Pasty pesto wspaniale wzbogacają aromat potraw. Można spożywać je z makaronem albo dodawać do sosów.

Tzatziki
Ta słynna pasta jest jednym z bardziej charakterystycznych elementów kuchni greckiej. Tzatziki podaje się do mięs, grillowanych warzyw oraz do pieczywa. Zgodnie z tradycyjnym przepisem przekąskę przygotowuje się z jogurtu (oczywiście greckiego), do którego dodaje się rozdrobnione ogórki, czosnek, sok z cytryny i oliwę. Wszystko doprawia się solą i pieprzem. Bywają jednak inne, bardziej nietypowe odmiany tzatziki: do niektórych z nich dodaje się bowiem oliwki, miętę, a nawet ser typu feta. 

Guacamole
Pasta guacamole (prezentowana na zdjęciu) to słynna meksykańska przekąska, wywodząca się prawdopodobnie jeszcze z czasów azteckich. Powstaje zgodnie ze starym przepisem z miąższu awokado ucieranego z sokiem z limonki i solą. Ma zielonawą barwę. Znana jest także w innych, mniej tradycyjnych odmianach – z dodatkiem pomidorów i chili. Guacamole podawana jest do pieczywa. W Meksyku towarzyszy zazwyczaj plackom typu tortilla. 

Specjał w przepisie
Aby przyrządzić 4 porcje pasty guacamole przygotujmy: dwie sztuki awokado, pomidora, jedną niewielką cebulę, strąk zielonego chili, po łyżce stołowej soku z cytryny oraz posiekanych listków świeżej kolendry, a także szczyptę soli i odrobinę świeżo mielonego czarnego pieprzu. Cebulę należy posiekać, chili przekroić, pozbawić pestek i drobno pokroić, a pomidora sparzyć, obrać ze skóry i podzielić na drobną kostkę. Owoce awokado przekroić i pozbawić pestek. Ich miąższ wyjąć łyżeczką, przełożyć do miski, dodać sok z cytryny i utrzeć na gładką masę. Dorzucić cebulę, chili, kolendrę i pomidora. Całość wymieszać i doprawić solą oraz pieprzem. Podawać z pieczywem albo z chipsami kukurydzianymi.