Bez jego aromatu nie wyobrażamy sobie zimy. Intensywne wonie miodu, goździków, cynamonu, gałki muszkatołowej i skórki pomarańczowej pobudzają apetyt, który o tej porze roku spragniony jest smaków o zdecydowanym charakterze. Pierniki wypieka się w Polsce od wieków. Ich receptury były obowiązkowymi punktami dawnych książek kucharskich.

Dziś sięgamy po jedną z takich publikacji – po „Uniwersalną książkę kucharską” Marii Ochorowicz-Monatowej*. W tym zbiorze przepisów, pochodzącym z 1910 r., znajdujemy trzy receptury piernika. Pierwsza z nich jest łatwa w wykonaniu oraz tania, druga – bardziej wykwintna. Trzecia to przepis na bogaty w aromaty piernik wyborny. Ciekawostką jest to, że w tamtych czasach stosowano tzw. potaż (węglan potasu), który zastępował współczesny proszek do pieczenia. Przytaczając przepisy Marii Ochorowicz-Monatowej, zachowaliśmy ich oryginalną pisownię.

Łatwy i tani piernik
„¼ funta cukru utrzeć do białości z 3-ma żółtkami, dodać ¼ funta zmielonych orzechów włoskich, ½ litra mąki, pianę z 4-5 białek, wlać ½ litra zagotowanego i ostudzonego miodu, 2 dkgr. potażu rozpuszczonego w kilku łyżkach piwa, wsypać trochę przesianego cynamonu, gwoździków i gałki muszkatołowej i upiec w formie wysmarowanej masłem i wysypanej bułką.”

Drugi rodzaj piernika
„Do 1 szklanki zagotowanego miodu, gdy zakipi wsypać ½ funta cukru. Po dwurazowem zagotowaniu odstawić, a gdy trochę wystygnie wlać w to 2 dkg. potażu rozpuszczonego w pół szklance piwa. Dodać łyżkę świeżego masła, skórkę z cytryny otartą na tarku, na koniec noża pieprzu angielskiego, tyleż przesianego cynamonu i gwoździków. Ubić 4 całe jaja na pianę. Wsypać lekką kwartę mąki, skórki smażonej pomarańczowej drobno usiekanej, pokrajanych drobno fig i daktyli, cykaty i orzechów włoskich, wymieszać wszystko razem, wylać na blachę wysmarowaną masłem i piec przez 1 ¼ godz. Wyjąć z pieca, gdy się ciasto już nie czepia zagłębionego w nim patyczka.”

Wyborny piernik
„Zrumienić 1 litr miodu, wlać do donicy i ucierać, a po przestygnięciu wbijać po jednemu 5 żółtek, wsypać 1 litr mąki, łyżeczkę potażu rozpuszczonego w wodzie, po ¼ funta migdałów i cykaty pokrajanych w paski, skórki pomarańczowej, trochę przesianych gwoździków, cynamonu i kwiatu muszkatułowego, wymieszać delikatnie z pianą z pozostałych białek, wlać do formy wysmarowanej masłem i wysypanej mąką i piec w wolnym piecu prawie całą godzinę. Piernik ten jest najlepszy gdy stoi przed użyciem 10-14 dni w wilgotnem miejscu.”


*Ochorowicz-Monatowa Maria, Uniwersalna książka kucharska z ilustracjami i kolorowemi tablicami odznaczona na wystawie hygjenicznej w Warszawie w 1910 r., Wydanie trzecie znacznie powiększone, Warszawa – Lwów 1913, s. 683.